Մարդը և նրա ապրելու միջավայրը

1.      Ինչու են պետք էկոլոգիական գիտելիքները- որպեսզի մարդը ավելի շատ տեղեկացված լինի իրեն շրջապատող աշխարհի էկոլոգիական խնդիրների մասին և ավելի զգուշորեն օգտագործեն բնության բարիքները:

        ինչու առաջացավ «Էկոլոգիա» գիտությունը:-էկոլոգիա հին հունարեն բառ է որը նշանակում οἶκος - կացարան, բնակարան, տուն, ունեցվածք, և λόγος - հասկացություն,    գիտություն, ուսմունք, տեսություն): առաջին անգամ այտ գաղափարը տվել է գերմանացի կենսաբան Էռնստ Հեկկելը 1866թ.-ին:  Դեռևս վաղ ժամանակներից մարդիկ սկսել են նկատել կենդանիների և նրանց ու շրջակա միջավայրի միջև փոխհարաբերությունների տարբեր օրինաչափություններ։ Սակայն, այն ժամանակ էկոլոգիան նույնիսկ չի եղել որպես առանձին գիտություն, այլ հանդես է եկել որպես փիլիսոփայության մի մաս։

2.     Ինչպիսի միջավայրում է ապրում մարդը: Ինչպես եմ միմյանց վրա ազդում մարդը և շրջակա միջավայրը: Ինչ դեր ունի բնությունը մարդկության զարգացման գործում: 

-Մարդ ապրում Է հենց իր ստեղծած միջավայրում այսինքն՛ Էկոլոգիապես կեղտոտ  միջավայրում դրան նպաստում են տրանսպորտը, կանաչ տարածքների անխնա ոչնչացումը, գործարանները և այլն...

3.     Ինչպես կառավարել մարդու միջամտությունը բնության վրա:

      Իմ կարծիքով հնարավոր չէ կառավարել մարդուն ուղակի պետք է մանկուց սերմանել մարդու մեջ որ ինչքան հնարավոր է չվնասի բնությանը:

4.      Ինչ է սպասվում մեզ ապագայում: 

Քանի որ երկրագնդի վրա բնակչությունը մեծանում է և մարդիկ անխնա օգտագործում են բնական ռեսուրսները և իհարկե դրանք մի օր կսպառվեն:

Հուսով եմ մարդիկ կմտածեն ինչոր բան դա կանխելու համար:

Առաջին համաշխարհային պատերազմ

Առաջին համաշխարհային  պատերազմը սկսվել է 1914 թվականի հուլիսի 28-ին: Այն ընդունված է համարել համաշխարհային մակարդակով ամենաարյունալի իրադարձություններից մեկը, որին մասնակից եղան այն ժամանակվա 59 ինքնիշխան պետություններից թվով շուրջ 38 պետություն: Պատերազմը սկսվեց այն ժամանակ, երբ սերբ ազգայնականների կողմից, Սարաևոյում` 1914 թվականի հուլիսի 28-ին սպանեցին Ավստո-Հունգարիայի թագաժառանգ Ֆրանց Ֆերդինանդին: Ֆերդինանտի մահով սկսվեց մեր տերությունների մեջ պատերազմը, սակայն վերջինիս մահը պարզապես առիթ էր. նպատակաը` աշխարհի քաղաքական քարտեզ վերաձևակերպումն էր, տարածքների վերաբաժանումը: Պատերազմը սկսած գերտերություններից յուրաքանչյուրը իր տարածքային սպասելիքները ուներ: Անգլիան ցանկանում էր ոչնչացնել Գերմանիյան, որը Անգլիայի ամենավտանգավոր և խոշոր մրցակիցն էր: Իր հերթին Գերմանիան ցանկանում էր կշիռ ունեցող դեր գրավել Եվրոպայում. հաղթելով Ֆրանսիային, Անգլիան, Հոլանդիային և Բելգիային` Գերմանիան ցանկանում էր տնօրինել նրանց պատկանող գաղութները, պարտության մատնել Ռուսաստանին: Ֆրանսիան ցանկանում էր ստանալ 1871 թվականին Գերմանիայի կողմից գրավված Էլզասն ու Լոթարինգիան և գրավել Սաարի ածխի հանքը: Ավստրո-Հունգարիան ձգտում էր գրավել Սերբիան և Չեռնոգորիան: Ռուսաստանը ցանկանում էր կործանել Օսմանյան Կայսրությունից, նրանից խլել Գալիցիային և Արևմտյան Հայաստանը, նվաճել Բոսֆոր և Դարդանել նեղուցները, դուրս գալ դեպի Միջերկրական ծով: Օսմանյան Թուրքիան մտադիր էր գրավել Կովկասը, Ղրիմը, Իրանը, Ատրպատական նահանգը, Միջին Ասիան և իրագործել Պանթուրքական ծրագիրը: Պետություների անկուշտ պահանջները պատերազմական դրություն էր ստեղծել Եվրոպայում, Ասիայում, Աֆրիկայի մի մասում: Պատերազմը ընթանում էր տասից ավելի ռազմաբազաներում, սակայն գլխավոր իրադարձությունները ծավալվում էին երկու` Արևմտաեվրոպական (ձգվում էր մոտ 700կմ, անցնում էր ֆրանս-գերմանական և Բելգիայի սահմանով) և Արևելաեվրոպական (ռուսական. անցնում էր ռուս-գերմանական և ռուս-ավստրիական սահմանի երկայնքով): Իր մասշտաբներով խոշոր էր համարվում նաև Կովկասյան ռազմաճակատը, որտեղ ռազմական գործողությունները ծավալվում էին Սև ծովից մինչև Ուրմիա լիճը (720 կմ): Պատերազմի մեկնարկից հետո` 1914 թ-ին, ամենամեծ ճակատամարտը տեղի ունեցավ Մառն և Էն գետերի շրջանում, որտեղ ֆրանս-անգլիական զորքերը կասեցրին գերմանական զորքի հարձակումը դեպի Փարիզ: Հակառակորդի ճնշումներից գերմանացիները ստիպված էին նահանջել, դեպի Էն գետը: Մարտին երկու կողմից մասնակցեցին մետ 1,5 մլն մարդ, որից զոհվեց և վիրավորվեց շուրջ 600 հազարը։ Դեպի Գերմանիա հաջորդ հարձակումը տեղի ունեցավ օգոստոսի վերջին. Գերմանիային պատերազմ հայտարարեց Ճապոնիան, ով սկսեց զավթել Խաղաղ օվկիանոսում գերմանական տերությանը պատկանող տիրույթները, հպատակեցնել Չինաստանը։ Իրադարձությունները ծավալվում էին նաև Կովկասյան ռազմաճակատում, որտեղ 1914 թվականի վերջից` դեկտեմբերի 9-ից մինչև 1915թ-ի հունվարի 5-ը, Սարիղամիշի մոտ ռուսական բանակը լիովին ջախջախեց թուրքական 90 հազարանոց զորքին: Մրտից հետո թուրքական կողմի կորուստները մեծ էին. զորքից կարողացավ փրկվել ընդամենը 12 հազարը, իսկ ռազմական նախարար Էնվեր փաշան, հազիվ կարողավա խուսափել գերի ընկնելուց։ Ռուսները կարողացան նաև թուրքերին վտարել Իրանի Ատրպատական նահանգից։ 1915 թ-ին ռուսական զորքը հարձակում գործեց նաև Ավստո-Հունգարիայի վրա, ինչը ծանր կացության մատնեց Ավստրո-Հունգարիային։ Ավստո-Հունգարիային օգնելու համար, վերջինիս դաշնակից Գերմանիան լայնածավալ հարձակում սկսեց և գրավեց լեհ-լիտվական հողերը։ Դրա հետևանքով ռուսները 300 հազար զոհ ունեցան, բայց Ռուսաստանը շարունակեց դիմակայել։ 1915 թվականինին, Բալկանյան ճակատում Անտանտի կողմը անցած Իտալիան չկարողացավ առավելության հասնել Ավստրո-Հունգարիայի նկատմամբ: Վերջինս կարողացավ նվաճել Չեռնոգորիան և Ալբանիան։  Բուլղարիան պարտության մատնեց Սերբիային։ 1915 թվականի ապրիլին Արևմտաեվրոպական ճակատում՝  Իպր քաղաքի մոտակայքում, գերմանացիներն առաջին անգամ օգտագործեցին քիմիական զենք, ինչի հետևանքով տուժեց մոտ 15 հազար խաղաղ բնակչություն։ 1915 թվականի մայիսին, ռուսները հայ կամավորական ջոկատների աջակցությամբ գրավեցին Վանը։ Սակայն հուլիսին ռուսական բանակը ժամանակավորապես մոռացավ հայկական տարածքների մասին: Pատերազմական գործողությունները շարունակվեցին մինչև 1918 թվականը: Այդ ընթացքում, բազմաթիվ մարտերի հետևանքով վերաձևակրեպվեց աշխարհի քաղաքական քարտեզ` կատարելով այն սկսած գերտերությունները նպատակները, որոնք որոշներին դեպքում արդարացան, մնացածին` հիասթափեցրին: Պետությունները իրար ետևեից սկսեցին անձնատուր լինել պատերազմից և զինադադար կնքել հակառակորդ կողմի հետ: 1918 թվականի հոկտեմբերի 30-ին հետ քաշվեց Բուլղարիան, այնուհետև Թուրքիան, Ավստրո-Հունգարիան: Գերմանիան անձնատուր եղավ 1918 թվականի նոյեմբերի 11-ին, Կոմպիենի զինադադարով: Պետությունների զինադադարով ավարտվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, որը տևեց չորս տարի, երեք ամիս, և տասը օր: Պատերազմի հետևանքով` մարտի դաշտում,  զոհվեց շուրջ տաս միլիոն մարդ, վիրավորվեց և խեղդամահ դարձավ շուրջ քսան միլիոնը: Բացի մարդկային կորուստներից, համաշխարհային պատերազմը սկսած գերտերությունները ունեցան նաև մեծ նյութական վնասներ. նրանք կորցրին իրենց ազգային հարստության մոտ 30%-ը: Պատերազմի ավարտը ազդարարվեց Վերսալում և Վաշինգտոնում կնքվաց հաշտության ամփոփիչ պայմանագրով: Առաջին համաշխարհային պատերազմը ավարտվեց 1918 թվականի նոյեմբերի 11-ին:

Առցանց թեստային աշխատանք

1) Վախում եմ-Վախենում եմ

բազմիցս անգամ-բազմիցս

հազվադեպ է պատահում-

ուրիշ այլ մարդիկ-ուրիշ մարդիկ

խոսքը քեզ է վերաբերվում- խոսքը քեզ է վերաբերում

ճապոնուհի մարզուհի-ճապոնացի մարզուհի

ձեր պես-ձեզ պես

ի օգուտ-հօգուտ

խոստովանվել- խոստովանել

փախնել-փախչել

կապնվել-կապվել

զանգվել-զանգել

երիցս անգամ- երիցս

ներ է դնում-ներդնում է

դուրս գնալ դուրս-դուրս գնալ

ներս մտավ ներս-ներս մտավ

թողել-թողնել

սիրահարվել մեկի վրա-սիրահարվել մեկին

2) հոգի+վիճակ- հոգեվիճակ

հոգի+ որդի-հոգեորդի

ոգի+ավորված-ոգևորված

տարի+վերջ-տարեվերջ

գինի+ավետ-գինեվետ

ոսկի+վառ-ոսկեվառ

ալի+հեր-ալեհեր

3) գետի սկիզբ առնելու տեղը-գետաբերան

ծովի ջրերի հետ քաշվելը-տեղատվություն

լեռան ստորին մասը-ստորոտ

ձկների խումբը-վտառ

գորտի ձագ-շերեփուկ

4) Մաքուր- Հստակ, ջինջ, վճիտ, ականակիտ, անապակ

5) Կապույտ-լաջվարթ, լուրթ, երկնագույն, ծավի, մավի,

6) կատու-կատվի

Լուսինե- Լուսինեի

արքա- արքայի

վերարկու-վերարկուի

ափսե- ափսեի

առու-առվի

ձու-ձվի

լու-լվի

ժողովածու-ժողովածուի

Սարո-Սարոյի

մեղու- մեղվի

տղա- տղայի

այգի-այգու

7) Զվարթնոց, զորավիգ, եղրևանի, իննսունինը, սրնքակալ, փողք, թատերասեր, Կիլիկիա, իդեալական, թանկագին, խափշիկ, վարքագիծ, կռճտացնել, հավակնորդ, հղփանալ, ողկույզ, ոգելից, արջուկ, հոգնաբեկ, քառանիվ, ակադեմիա, աղոթք, քննախույզ, ախորժալուր, հորթուկ, ձերբազատվել, խորշոմ, արծիվ, անըմբռնելի, պճնվել, փտախտ, ասացվածք, խաբկանք, մեղմորեն, ամբարիշտ, մրրկասույզ, բնօրրան, վշտալլուկ Անէանալ, լուսնէջք ,օրեցօր, էմալե, ոսկեծոպ, գինարբուկ(ծաղիկ), դեղձան, բարբառ, ցորնամ..իկ, մանրազնին, գինարբուք(խնջույք), թմբլիկ, այծենակաճ, ամֆիթատրոն, գնորդ, ակաղձուն, ձգձգել, վաղօրոք, ակընդետ, հոտնկայս, որևէ, երբևիցե, Լիլյա, դշխոյական, խարխափել, անհարգի, տրտմաշուք, վարկաբեկել, կցկտուր, խառնիճաղանջ, դասալիք, անցուդարձ, հօդս ցնդել,ալեծուփ, կցորդ, միջնադար, ուղտ(կենդանի), ուխտ(երդում), ապաշնորհ, ընդդեմ, ամբարիշտ, հելլեն, միլիոն, հոգեվարք, օթևան, շեղբ(կույտ), փղձկալ, մածուցիկ, հեծկլտալ, երիզորդ, բարձիթողի, լյարդ, այծյամ, ջրէջք, շոգ, գոգնոց, բարաք(քերծե):

8) Գեղարդը գտնվում է Երևանից հարավ-արևելք, նրանից երեսունհինգ կիլոմետր հեռավորությաև վրա, տեղադրված է Ազատ գետի վերին հոսանքում, նրա աջ ափին`պատմական Գեղարդաձորում։ Գեղարդը համարվում է հայրենի տեսարժան վայրերից մեկը, որը հայ վարպետների ու ճարտարապետների անսովոր ու դժվարին աշխատանքով միակտուր քարից կերտված վանք է, որը ունի երկհարկանի քարակերտ տաճարներ և դրան կից էլ՝ եկեղեցի:Քանի որ վանքը կերտվել է լեռան լանջին` այրերի մեջ, դրա համար էլ ժամանակին ստացել է Այրիվանք կամ Քարայրերի վանք անունը։Սակայն ժամանակի ընթացքում 14-րդ դարից Այրիվանք կամ Քարայրերի վանք անվանմանը փոխարինեց Գեղարդ անունը,երբ այստեղ, որպես ավելի ապահով վայր, ս. Էջմիածնից տեղափոխվեց ավանդական Գեղարդը։ Նախ մի քանի խոսք Գեղարդի մասին, որից առաջացել է Այրիվանքի նոր անունը։ Գեղարդը զենքի մի տեսակ է` բաղկացած փայտե կոթից, որի գլխին ամրացած է տափակ եռանիստ սրածայր երկաթյա տեգ։ Այն Գեղարդը, որով ըստ Նոր Կտակարանի Գողգոթայում խաչված Քրիստոսի կողքը խոցեց հարյուրապետը ,դարձավ քրիստոնեական աշխարհի համար սրբություն: Այդ նվիրական տեգը` Գեղարդը, ինչպես ասվեց մինչև տասնչորսերորդ դարը պահվում էր ս. Էջմիածինում։  Բայց պատմական իրադրությունների անբարենպաստ պայմանների և հատկապես մոնղոլ-թաթարական արշավանքների հետևանքով, հայ ժողովրդի համար ստեղծվեց մռայլ և անապահով ժամանակաշրջան: Ուստի հարկ եղավ Գեղարդը Էջմիածնից տեղափոխել ավելի ապահով `թշնամու աչքից հեռու մի անկյուն: Մոտ հինգ դար այստեղ պահվեց Գեղարդը, և ժողովուրդը Այրիվանք ուխտ գնալիս  ուղղակի ասում էր . <<Գնում ենք ս. Գեղարդ՝ ուխտի, կամ Գնում ենք` Գեղարդավանք>>։ Ժամանակի ընթացքում էլ նվիրագործվեց վերջինն անունը։Գեղարդ անունը ստացավ ոչ միայն վանքը, այլ Գեղամա լեռների մի ճյուղը, որը ձգվում է դեպի հարավ: Նա է առաջացնում այն կիրճը, որով հոսում է Ազատ գետի վերին հոսանքը։ Ձորը նույնպես կոչվեց Գեղարդաձոր։ Գեղարդի դիրքը շատ բանաստեղծական է, կլիման` առողջարար։ Անցյալում նա Էջմիածնի միաբանության համար ամառանոցային վայր է եղել։ Ինչ վերաբերում է ավանդական Գեղարդին, ապա այն կրկին Էջմիածին բերվեց, ուր մնում է մինչև օրս և հայոց եկեղեցու նվիրական ու վավերական հնությունների հետ պահվում է վանքի թանգարանում:

9) Գեղարդը գտնվում է Երևանից հարավ-արևելք։ Այն քարից կերտված վանք է, կերտվել է այրերի մեջ, դրա համար էլ ստացել է Այրիվանք անունը։ Սակայն այդ անվանմանը փոխարինեց Գեղարդ անունը, երբ այստեղ ս. Էջմիածնից տեղափոխվեց ավանդական Գեղարդը։ Այն Գեղարդը, որով ըստ Նոր Կտակարանի Գողգոթայում խաչված Քրիստոսի կողքը խոցեց հարյուրապետը: Մոտ հինգ դար այստեղ պահվեց Գեղարդը: Գեղարդ անունը ստացավ ոչ միայն վանքը, այլ Գեղամա լեռների մի ճյուղը, ձորը նույնպես կոչվեց Գեղարդաձոր: Ինչ վերաբերում է ավանդական Գեղարդին, ապա այն կրկին Էջմիածին բերվեց, ուր մնում է մինչև օրս և պահվում է վանքի թանգարանում:

Եղիշե Չարենց Կենսագրություն

Հայ մեծ պոետ Եղիշե Չարենցը (իսկական անունը Եղիշե Աբրահամի Սողոմոնյան), ծնվել է 1897թ. մարտի 25-ին Կարս քաղաքում` բազմազավակ հայի ընտանիքում:1908թ. Չարենցն ընդունվել է Կարսի վարժարան, ուր դպրոցական «Գարուն» ալմանախում հրատարակվել են նրա բանաստեղծությունները: Ստանալով հնգամյա կրթություն` արդեն ձեւավորվող պոետն իր գիտելիքները հարստացրել է անդադար կարդալու միջոցով:1914թ. Կարսում լույս է տեսել գրողի «Չարենց» գրական կեղծանունով «Տխուր ու գունատ աղջկա 3 երգերը…» բանաստեղծությունների ժողովածուն:

Ազգային ազատագրական պայքարն եւ Առաջին Աշխարհամարտը Եղիշե Չարենցի մեջ սպանում են պատանեկան երազները: Նա կամավորական է գրվում եւ միանում Արեւմտյան Հայաստանը զավթիչներից ազատելու շտապող մարտիկներին: Այդ տարիներին նա ստեղծում է իր լավագույն գործերից մեկը` «Դանթեական առասպելը», որում նկարագրում էր 20-րդ դարասկզբի պատերազմի սարսափները:

1915թ. Եղիշե Չարենցը մեկնում է Մոսկվա` Շանյավսկու համալսարանում ուսումը շարունակելու նպատակով: 1919թ. վերադառնում է Երեւան եւ սկսում դասավանդել դպրոցում: Այդ տարի Թիֆլիսում լույս է տեսնում «Ամբոխները խելագարված» հանճարեղ պոեմը:

1921թ. Եղիշե Չարենցն ամուսնանում է Արփենիկ Տեր-Աստվածատրյանի հետ: Վերջինս ծանր հղիության հետեւանքով 1927թ. մահանում է: Կնոջ հիշատակին Չարենցը բազմաթիվ բանաստեղծություններ է գրել: 1931թ. նորից է ամուսնանում: Շատ չանցած կինը` Իզաբելա Նյազովան, նրան դուստր է ծնում, որին Արփենիկ են կոչում, իսկ 1935թ. ծնվում է նրանց 2-րդ դուստրը` Անահիտը:

1936թ. հուլիս-օգոստոս ամիսներին սկսվում են հայ մտավորականության ձերբակալությունները: Եղիշե Չարենցին սեպտեմբերին տնային կալանքի են ենթարկում` մեղադրելով ահաբեկչության եւ ազգայնականության մեջ: Բոլոր գրախանութներից վերացնում են նրա գրքերը, իսկ նորերի հրատարակումը` դադարեցնում: Սկսվում են ճնշումները ընտանիքի հանդեպ:

Որոշ ժամանակ անց հանճարեղ բանաստեղծին ձերբակալում են եւ հակասովետական գործունեություն իրականացնելու շինծու մեղադրանք ներկայացնում: Շատ չանցած՝ 1937թ նոյեմբերի 27-ին, Եղիշե Չարենցն իր մահկանացուն է կնքում երեւանյան բանտերից մեկի հիվանդանոցում: Ըստ պաշտոնական վարկածի՝ դիահերձումը ցույց է տվել, որ մահվան պատճառը չափազանց տկարացած առողջական վիճակն է եղել, ինչի համար հիմք են ծառայել բազմաթիվ հիվանդությունները: Չարենցի վերջին հանգրվանը հայտնի չէ:

Եղիշե Չարենց -Տաղ Անձնական

 Թողած Կարսում, գետի ափին, տունս՝ շինված անտաշ քարով,

Կարսը թողած, Կարսի այգին ու հայրենի երկինքը մով
Եվ Կարինե Քոթանճյանին անգամ չասած մնաս բարով
Ա՜նց եմ կենում հիմա օտար քաղաքների ճանապարհով:
Անց եմ կենում. շուրջս -մարդիկ, շուրջս դեմքեր հազա՜ր-հազա՜ր.
Շուրջս աշխարհն է աղմկում, մարդկային կյանքն անհավասար.
Եվ ո՞վ կասի՝ ինչո՞ւ ես դու, – ո՞վ կասի, թե ո՞ւր հասար,
Դեմքերը, ախ, բութ են այնպես՝ կարծես շինված են տապարով:

Գորշ, տաղտկալի ու խելագար երգ է կարծես այս կյանքը մի.

Ինչ-որ մեկի սրտում բացված վերք է կարծես այս կյանքը մի,
Եվ ո՞ւմ համար, էլ ո՞ւմ համար կարոտակեզ երգեմ հիմի
Սիրտս՝ լցված տարիների սեղմ արճիճով ու կապարով:
Բայց շուրջս թող որքան կուզե աշխարհը այս խնդա, ցնդի –
Ես -հաշմանդամ ու խելագար ու հավիտյա՜ն վտարանդի՝
Դեպի երկի՜նք պիտի գնամ, դեպի եզերքը Ամենտի –
Իմ բա՜րձր, հին ու աստղային երազների ճանապարհով…
Ու էլ ամե՛ն մեղքի համար սիրտս հիմա ունի ներում.
Պիտի անդարձ ես հեռանամ, պիտի գնամ՝ ա՛չքս է հեռուն.
Թե Կարինե Քոթանճյանին տեսնեք Կարսի փողոցներում –
Ասե՛ք նրան՝ Չարենցն ասավ -մնաս բարո՜վ, մնաս բարո՜վ…

Մխիթարյան միաբանները աշխատանքներից մեկը և Մխիթարյան միաբանության մասին

ԳՐՔԵՐ – ԳՐԱԽՕՍԱԿԱՆ, ՆՈՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ
Ժամանակակից թուրքական թատրոնի առաջին նմուշները գրի են առել Մխիթարյան միաբանները
18-րդ դարի վերջին Մխիթարյան միաբանությունումգրված և Վենետիկի դիմակահանդեսին կանոնավորկերպով ներկայացված թուրքերենով առաջին ժամանակակից ներկայացումները երկու դար անց վերադառնում են իրենց կյանք տված հայ հոգևորականների ծննդավայր: Հետազոտող Երվանդ Պարետ Մանուկի աշխատասիրությամբ հայտնաբերված ստեղծագործությունները թատերական շրջանակներին է ներկայացվելու երկու միջոցառմամբ:    

Հետազոտող Երվանդ Պարետ Մանուկն, ով հայտնաբերել է առաջին թուրքերեն թատերական նմուշները, որոնք գրի են առնվել ավելի վաղ, քան ժամանակակից թուրքական թատրոնի առաջին օրինակ հանդիսացող Իբրահիմ Շինասիի «Պոետի ամուսնությունը» ստեղծագործությունը, գալիս է Թուրքիա՝ թատերական շրջանակներին ծանոթացնելու այս ստեղծագործությունների հետ: 

1984 թ. Երվանդ Պարետ Մանուկը համալսարանի ավարտական աշխատանքի շրջանակում իր կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքում հայտնաբերել է այս ստեղծագործությունները, և դրանք միայն 28 տարի հետո «Bgst» հրատարակչության և «Անատոլիայի մշակույթ» կազմակերպության համագործակցության արդյունքում վերածվել են գրքի:

Այս արժեքավոր աշխատությունը թատերական տեսաբաններին որպես աղբյուր ներկայացնելու համար դեկտեմբերի 17-ին և 18-ին երկու հանդիպում է լինելու, որին զեկույցներով մասնակցելու են հետազոտող-գրող Երվանդ Պարետ Մանուկն ու մխիթարյաննների մշակութային ժառանգության ուսումնասիրության թեմայով աշխարհի կարևորագույն հետազոտողներից պրոֆեսոր Պողոս Լևոն Զեքիյանը: Գրքի շնորհանդեսը նախ դեկտեմբերի 18-ին ժամը 18:00-ին տեղի է ունենալու Բողազիչի համալսարանի Օզգեր Առնաս սրահում (կարմիր սրահ), այնուհետ դեկտեմբերի 19-ին ժամը 19:30-ին Ջեզայիր հանդիպումների սրահում տեղի է ունենալու գրքի հեղինակի հետ հանդիպում, ով կպատասխանի թատերասերների հարցերին:

Թուրքական թատրոնում հայերի ավանդը

Թատերական շրջանակներին հայտնի է հայերի ավանդը Օսմանյան կայսրությունում ժամանակակից թուրքական թատրոնի հիմնադրմանը, սակայն ուսումնասիրությունները կենտրոնանում են ընդհանրապես 1800-ական թթ. երկրորդ կեսին Պոլսում հիմնադրված և ընդլայնված պրոֆեսիոնալ հայկական թատերախմբերի, նրանց թուրքերեն ներկայացումների և թուրքերենով կյանքի կոչված թատրոնում ունեցած ներդրման վրա: Մինչդեռ հայկական թատրոնի կապը թուրքական թատրոնի հետ շատ ավելի վաղ ժամանակների է պատկանում: Երբ դեռևս Պոլսում խոսք լինել չէր կարող ո՛չ ժամանակակից հայկական և ո՛չ էլ թուրքական թատրոնի մասին, Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզու Մխիթարյան միաբանության վանքերում սկսում են թատերական ներկայացումներ գրել: Սուրբ Ղազար կղզում մեծամասամբ Օսմանյան կայսրությունում ծնված մխիթարյան հայ հոգևորականների գրած և մեր օրեր հասած հայատառ թուրքերեն ամենահին թատերական տեքստը գրվել է 1790-ական թթ.: Սակայն այս ստեղծագործությունները մինչ օրս ո՛չ հայ և ո՛չ էլ թուրք հետազոտողների կողմից մանրամասն չեն ուսումնասիրվել: Մեթին Անդի գլխավորությամբ որոշ հետազոտողներ իրենց աշխատություններում բավարարվել են այս ներկայացումների մասին միայն մի քանի տողում հիշատակելով: Արդյունքում այնպիսի կարծիք է ձևավորվել, որ Թուրքիայում եվրոպական տիպի թատրոնը սկսվել է Իբրահիմ Շինասիի` 1860 թ. գրած «Պոետի ամուսնությունը» ստեղծագործությամբ: Վերոնշյալ ներկայացումների վերաբերյալ առաջին լուրջ ուսումնասիրությունը 1984 թ. կատարել է Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանի Արևելյան լեզուների և գրականության բաժնի ուսանող Երվանդ Պարետ Մանուկյանն` իր ավարտական աշխատության շրջանակում, սակայն այս արժեքավոր աշխատությունը այդ տարիներին մեծ հետաքրքրության չի արժանացել: Հեղինակը այն մի կողմ է դրել՝ սպասելով այն օրվան, երբ կստանա իր արժանի գնահատականը:

Ո՞վ է Երվանդ Պարետ Մանուկյանը

Երվանդ Պարետ Մանուկը ծնվել է 1958 թ. Ստամբուլում: Ավարտելով մխիթարյանների` Ստամբուլի Փանգալթըի և Վենետիկի դպրոցները` ընդունվել է Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանի Արևելյան լեզուներ և գրականություն բաժին՝ ստանալով մագիստրոսի կոչում: Այնուհետև տեղափոխվել է Ֆրանսիա, որտեղ էլ ներկայում բնակվում է: Ինչպես անցյալում, այնպես էլ ներկայում նրա ուսումնասիրությունների ոլորտն ընդգրկում է հայ և թուրք ժողովուրդների հարաբերություններն ու փոխազդեցությունները: 25 տարի շարունակ դասախոսություններ է կարդացել ամեն տարվա օգոստոսին Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանում կազմակերպվող «Հայոց լեզուն և քաղաքակրթությունը» ամառային դպրոցում:

Ո՞վ է Պողոս Լևոն Զեքիյանը

Ծնվել է 1943 թ. Ստամբուլում: 1949-1959 թթ. նախնական կրթությունը ստացել է Սաքըզաղաջըում գտնվող Մխիթարյան դպրոցում, այնուհետև միջնակարգ կրթությունը շարունակել է Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան վարժարանում: 1952-1968 թթ. ավարտել է Հռոմի Գրիգորյան պապական համալսարանի փիլիսոփայության և աստվածաբանության բաժինը: Մասնագիտացել է արևելյան աստվածաբանության բնագավառում: 1971-1986 թթ. դասավանդել է Ստամբուլի Իտալական լիցեյում, Կենտրոնական  և Փանգալթը վարժարաններում, դասավանդել է Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան վարժարանում և այստեղ զբաղեցրել տնօրենի պաշտոնը:

1974-81 թթ. Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզու հայկական ակադեմիայի քարտուղարն է եղել, 1976-91 թթ. աշխատել է Միլանի Հայկական մշակույթի և քաղաքակրթության ուսումնասիրությունների կենտրոնում: 1976 թ. ի վեր Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանի Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնի վարիչն է: 1984 թ. ի վեր համակարգում է Վենետիկի համալսարանում կազմակերպվող «Հայոց լեզվի և մշակույթի» ամառային դպրոցը:

Բացի այդ, հանդիսանում է Հռոմի Պապական արևելագիտության ինստիտուտ տնօրենը, «Իտալիա-Հայաստան» ամսագրի փոխտնօրենն է և ղեկավար խորհրդի անդամը, «Padus-Araxes» ամսագրի տնօրենը և չորս հիմնադիրներից մեկը: Թուրքերեն, իտալերեն, հայերեն, անգլերեն, գերմաներեն և ֆրանսերեն բազմաթիվ գրքերի և հոդվածների հեղինակ է:

http://agos.com.tr/haber.php?seo=ilk-modern-turk-tiyatrosu-orneklerini-mikhitarist-rahipler-yazdi&haberid=3693

Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը

Akunq.net 

տեղեկություն լինքը սա է  http://akunq.net/am/?p=27431

Աշխարհի տարբեր երկրներում 1736թ.-ից մինչ օրս գործել է շուրջ 30 Մխիթարյան վարժարան: Հայ գիտակրթական և մշակութային կյանքում նոր էջ է բացվել 1834թ., երբ Հնդկաստանի հայ մեծահարուստ վաճառականներ Ռաֆայելի և նրա փեսա Մուրադի կտակի համաձայն` Իտալիայի Պադովա քաղաքի մխիթարյանները հիմնել են Մուրադի անունով «Մուրադյան» վարժարանը, իսկ 1836թ.`  Վենետիկի «Քա Բեզարո» պալատում` «Ռաֆայելյան» վարժարանը, որոնք այժմ չեն գործում: 

Եվրոպայի չորրորդ ամենահին և առաջինը` ցայսօր լույս տեսնող պարբերականներից Սբ. Ղազարի միաբանության «Բազմավեպ» հայագիտական հանդեսն է, որը 1843թ. հիմնադրել են ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկու ավագ եղբայր Գաբրիել Այվազովսկին և Ղևոնդ Ալիշանը: Վիեննայի Միաբանության պարբերականն է «Հանդես ամսօրյան»:

1994թ. Երևանում բացվել է Մխիթարյան կենտրոնը:

2000թ. հուլիսի 10-21-ը Վենետիկի Սբ. Ղազար Մայրավանքում տեղի է ունեցել Մխիթարյան Միաբանության Վենետիկի և Վիեննայի միաբանությունների ընդհանուր արտակարգ ժողով, որի մասնակից միաբան վարդապետերը որոշել են միավորվել` ստեղծելով Մխիթարյան միացյալ Միաբանություն` մեկ կենտրոնական վարչությունով: Միաբանության գլխավոր կենտրոնատեղին Վենետիկի Սբ. Ղազար կղզու Մայրավանքն է, Վիեննայի վանքը` առաջին գլխավոր մենաստանը, որն իր հերթին ունի աբբահայր տիտղոսը կրող տեղական մեկ վանահայր: Զույգ միաբանությունների բոլոր կենտրոններն այսուհետ կառավարվում են ընդհանուր աբբահոր և միացյալ վարչական խորհրդի կողմից:

տեղեկություն լինքը սա է

http://armdiasporamuseum.com/297-2-%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%20%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.html

ես համացանցում տեսել եմ մխիթար միաբանուտյան զինանշանը:

ես ցանկացա որ մեր կրթահամալիրը (Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրը) նունպես զինանշան ունենա և սկսեցի իմ պատկերացմամբ նկարել: Եվ ահա սա մեր կրթահամալիրի զինանշանն է իմ պատկերացմամբ: