Մխիթարյան միաբանները աշխատանքներից մեկը և Մխիթարյան միաբանության մասին

ԳՐՔԵՐ – ԳՐԱԽՕՍԱԿԱՆ, ՆՈՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ
Ժամանակակից թուրքական թատրոնի առաջին նմուշները գրի են առել Մխիթարյան միաբանները
18-րդ դարի վերջին Մխիթարյան միաբանությունումգրված և Վենետիկի դիմակահանդեսին կանոնավորկերպով ներկայացված թուրքերենով առաջին ժամանակակից ներկայացումները երկու դար անց վերադառնում են իրենց կյանք տված հայ հոգևորականների ծննդավայր: Հետազոտող Երվանդ Պարետ Մանուկի աշխատասիրությամբ հայտնաբերված ստեղծագործությունները թատերական շրջանակներին է ներկայացվելու երկու միջոցառմամբ:    

Հետազոտող Երվանդ Պարետ Մանուկն, ով հայտնաբերել է առաջին թուրքերեն թատերական նմուշները, որոնք գրի են առնվել ավելի վաղ, քան ժամանակակից թուրքական թատրոնի առաջին օրինակ հանդիսացող Իբրահիմ Շինասիի «Պոետի ամուսնությունը» ստեղծագործությունը, գալիս է Թուրքիա՝ թատերական շրջանակներին ծանոթացնելու այս ստեղծագործությունների հետ: 

1984 թ. Երվանդ Պարետ Մանուկը համալսարանի ավարտական աշխատանքի շրջանակում իր կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքում հայտնաբերել է այս ստեղծագործությունները, և դրանք միայն 28 տարի հետո «Bgst» հրատարակչության և «Անատոլիայի մշակույթ» կազմակերպության համագործակցության արդյունքում վերածվել են գրքի:

Այս արժեքավոր աշխատությունը թատերական տեսաբաններին որպես աղբյուր ներկայացնելու համար դեկտեմբերի 17-ին և 18-ին երկու հանդիպում է լինելու, որին զեկույցներով մասնակցելու են հետազոտող-գրող Երվանդ Պարետ Մանուկն ու մխիթարյաննների մշակութային ժառանգության ուսումնասիրության թեմայով աշխարհի կարևորագույն հետազոտողներից պրոֆեսոր Պողոս Լևոն Զեքիյանը: Գրքի շնորհանդեսը նախ դեկտեմբերի 18-ին ժամը 18:00-ին տեղի է ունենալու Բողազիչի համալսարանի Օզգեր Առնաս սրահում (կարմիր սրահ), այնուհետ դեկտեմբերի 19-ին ժամը 19:30-ին Ջեզայիր հանդիպումների սրահում տեղի է ունենալու գրքի հեղինակի հետ հանդիպում, ով կպատասխանի թատերասերների հարցերին:

Թուրքական թատրոնում հայերի ավանդը

Թատերական շրջանակներին հայտնի է հայերի ավանդը Օսմանյան կայսրությունում ժամանակակից թուրքական թատրոնի հիմնադրմանը, սակայն ուսումնասիրությունները կենտրոնանում են ընդհանրապես 1800-ական թթ. երկրորդ կեսին Պոլսում հիմնադրված և ընդլայնված պրոֆեսիոնալ հայկական թատերախմբերի, նրանց թուրքերեն ներկայացումների և թուրքերենով կյանքի կոչված թատրոնում ունեցած ներդրման վրա: Մինչդեռ հայկական թատրոնի կապը թուրքական թատրոնի հետ շատ ավելի վաղ ժամանակների է պատկանում: Երբ դեռևս Պոլսում խոսք լինել չէր կարող ո՛չ ժամանակակից հայկական և ո՛չ էլ թուրքական թատրոնի մասին, Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզու Մխիթարյան միաբանության վանքերում սկսում են թատերական ներկայացումներ գրել: Սուրբ Ղազար կղզում մեծամասամբ Օսմանյան կայսրությունում ծնված մխիթարյան հայ հոգևորականների գրած և մեր օրեր հասած հայատառ թուրքերեն ամենահին թատերական տեքստը գրվել է 1790-ական թթ.: Սակայն այս ստեղծագործությունները մինչ օրս ո՛չ հայ և ո՛չ էլ թուրք հետազոտողների կողմից մանրամասն չեն ուսումնասիրվել: Մեթին Անդի գլխավորությամբ որոշ հետազոտողներ իրենց աշխատություններում բավարարվել են այս ներկայացումների մասին միայն մի քանի տողում հիշատակելով: Արդյունքում այնպիսի կարծիք է ձևավորվել, որ Թուրքիայում եվրոպական տիպի թատրոնը սկսվել է Իբրահիմ Շինասիի` 1860 թ. գրած «Պոետի ամուսնությունը» ստեղծագործությամբ: Վերոնշյալ ներկայացումների վերաբերյալ առաջին լուրջ ուսումնասիրությունը 1984 թ. կատարել է Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանի Արևելյան լեզուների և գրականության բաժնի ուսանող Երվանդ Պարետ Մանուկյանն` իր ավարտական աշխատության շրջանակում, սակայն այս արժեքավոր աշխատությունը այդ տարիներին մեծ հետաքրքրության չի արժանացել: Հեղինակը այն մի կողմ է դրել՝ սպասելով այն օրվան, երբ կստանա իր արժանի գնահատականը:

Ո՞վ է Երվանդ Պարետ Մանուկյանը

Երվանդ Պարետ Մանուկը ծնվել է 1958 թ. Ստամբուլում: Ավարտելով մխիթարյանների` Ստամբուլի Փանգալթըի և Վենետիկի դպրոցները` ընդունվել է Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանի Արևելյան լեզուներ և գրականություն բաժին՝ ստանալով մագիստրոսի կոչում: Այնուհետև տեղափոխվել է Ֆրանսիա, որտեղ էլ ներկայում բնակվում է: Ինչպես անցյալում, այնպես էլ ներկայում նրա ուսումնասիրությունների ոլորտն ընդգրկում է հայ և թուրք ժողովուրդների հարաբերություններն ու փոխազդեցությունները: 25 տարի շարունակ դասախոսություններ է կարդացել ամեն տարվա օգոստոսին Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանում կազմակերպվող «Հայոց լեզուն և քաղաքակրթությունը» ամառային դպրոցում:

Ո՞վ է Պողոս Լևոն Զեքիյանը

Ծնվել է 1943 թ. Ստամբուլում: 1949-1959 թթ. նախնական կրթությունը ստացել է Սաքըզաղաջըում գտնվող Մխիթարյան դպրոցում, այնուհետև միջնակարգ կրթությունը շարունակել է Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան վարժարանում: 1952-1968 թթ. ավարտել է Հռոմի Գրիգորյան պապական համալսարանի փիլիսոփայության և աստվածաբանության բաժինը: Մասնագիտացել է արևելյան աստվածաբանության բնագավառում: 1971-1986 թթ. դասավանդել է Ստամբուլի Իտալական լիցեյում, Կենտրոնական  և Փանգալթը վարժարաններում, դասավանդել է Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան վարժարանում և այստեղ զբաղեցրել տնօրենի պաշտոնը:

1974-81 թթ. Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզու հայկական ակադեմիայի քարտուղարն է եղել, 1976-91 թթ. աշխատել է Միլանի Հայկական մշակույթի և քաղաքակրթության ուսումնասիրությունների կենտրոնում: 1976 թ. ի վեր Վենետիկի «Ca’ Foscari» համալսարանի Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնի վարիչն է: 1984 թ. ի վեր համակարգում է Վենետիկի համալսարանում կազմակերպվող «Հայոց լեզվի և մշակույթի» ամառային դպրոցը:

Բացի այդ, հանդիսանում է Հռոմի Պապական արևելագիտության ինստիտուտ տնօրենը, «Իտալիա-Հայաստան» ամսագրի փոխտնօրենն է և ղեկավար խորհրդի անդամը, «Padus-Araxes» ամսագրի տնօրենը և չորս հիմնադիրներից մեկը: Թուրքերեն, իտալերեն, հայերեն, անգլերեն, գերմաներեն և ֆրանսերեն բազմաթիվ գրքերի և հոդվածների հեղինակ է:

http://agos.com.tr/haber.php?seo=ilk-modern-turk-tiyatrosu-orneklerini-mikhitarist-rahipler-yazdi&haberid=3693

Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը

Akunq.net 

տեղեկություն լինքը սա է  http://akunq.net/am/?p=27431

Աշխարհի տարբեր երկրներում 1736թ.-ից մինչ օրս գործել է շուրջ 30 Մխիթարյան վարժարան: Հայ գիտակրթական և մշակութային կյանքում նոր էջ է բացվել 1834թ., երբ Հնդկաստանի հայ մեծահարուստ վաճառականներ Ռաֆայելի և նրա փեսա Մուրադի կտակի համաձայն` Իտալիայի Պադովա քաղաքի մխիթարյանները հիմնել են Մուրադի անունով «Մուրադյան» վարժարանը, իսկ 1836թ.`  Վենետիկի «Քա Բեզարո» պալատում` «Ռաֆայելյան» վարժարանը, որոնք այժմ չեն գործում: 

Եվրոպայի չորրորդ ամենահին և առաջինը` ցայսօր լույս տեսնող պարբերականներից Սբ. Ղազարի միաբանության «Բազմավեպ» հայագիտական հանդեսն է, որը 1843թ. հիմնադրել են ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկու ավագ եղբայր Գաբրիել Այվազովսկին և Ղևոնդ Ալիշանը: Վիեննայի Միաբանության պարբերականն է «Հանդես ամսօրյան»:

1994թ. Երևանում բացվել է Մխիթարյան կենտրոնը:

2000թ. հուլիսի 10-21-ը Վենետիկի Սբ. Ղազար Մայրավանքում տեղի է ունեցել Մխիթարյան Միաբանության Վենետիկի և Վիեննայի միաբանությունների ընդհանուր արտակարգ ժողով, որի մասնակից միաբան վարդապետերը որոշել են միավորվել` ստեղծելով Մխիթարյան միացյալ Միաբանություն` մեկ կենտրոնական վարչությունով: Միաբանության գլխավոր կենտրոնատեղին Վենետիկի Սբ. Ղազար կղզու Մայրավանքն է, Վիեննայի վանքը` առաջին գլխավոր մենաստանը, որն իր հերթին ունի աբբահայր տիտղոսը կրող տեղական մեկ վանահայր: Զույգ միաբանությունների բոլոր կենտրոններն այսուհետ կառավարվում են ընդհանուր աբբահոր և միացյալ վարչական խորհրդի կողմից:

տեղեկություն լինքը սա է

http://armdiasporamuseum.com/297-2-%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%20%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.html

ես համացանցում տեսել եմ մխիթար միաբանուտյան զինանշանը:

ես ցանկացա որ մեր կրթահամալիրը (Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրը) նունպես զինանշան ունենա և սկսեցի իմ պատկերացմամբ նկարել: Եվ ահա սա մեր կրթահամալիրի զինանշանն է իմ պատկերացմամբ: 

                                                                                                  

                                  

Ավետիկ Իսահակյան կենսագրություն

Կենսագրություն. Իսահակյան Ավետիք Սահակի (1875, Ալեքսանդրապոլ - 1957, Երևան), բանաստեղծ, արձակագիր, հասարակական գործիչ: Հայաստանի ԳԱ ակադեմիկոս: Սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում, 1893-ին ընդունվել է Լայպցիգի համալսարան՝ որպես ազատ ունկնդիր:

Գրակ. գործունեությանը զուգնթաց վաղ երիտասարդական տարիներից զբաղվել է նաև քաղաքական գործունեությամբ: 1895-ին վերադառնալով Լայպցիգից՝ ընդգրկվել է նորաստեղծ ՀՀԴ կուսակցության Ալեքսանդրապոլի կոմիտեի մեջ, մասնակցել Ալեքսանդրապոլից Արեւմտյան Հայաստան ուղարկվող զինյալ խմբերի ստեղծմանը, զենք և դրամական միջոցների հայթհայթման գործին: 1896-ին ձերբակալվել է և մեկ տարի արգելափակվել Երևանի բերդում:

Բանտից դուր գալուց հետո տպագրել է “Երգեր և վերքեր» բանաստեղծությունների իր առաջին գիրքը (1897), սակայն շուտով կրկին ձեռբակալվել է և, որպես ցարական միապետության դեմ պայքարող “Ընդհատակյա հեղափոխական կազմակերպոււթյունների» անդամ, աքսորվել Օդեսա: 1897-ին մեկնել է արտասահման, Ցյուրիխի համալսարանում ունկդրել գրականության և փիլիսոփայության պատմություն: 1902-ին վերադարձել է հայրենիք, ապա հաստատվել Թիֆլիսում: 1899-1906-ին ստեղծել է «Հայդուկի երգեր» բանաստեղծությունների շարքը, որը դարձավ հայ ֆիդայական պայքարի անդրանիկ արտահայտությունը հայ դասական պոեզիայի մեջ: 1908-ի դեկտեմբերին, ի թիվս 158 հայ առաջադեմ մտավորականների, Իսահակյանը ձերբակալվել է «դաշնակցության գործով» և կես տարի Թիֆլիսի Մետեխի բանտում մնալուց հետո (ինչպես և Հ. Թումանյանը), խոշոր գրավականով ազատվել կալանքից: Կովկասում մնալը այլևս անհնար էր, և 1911-ին Իսահակյանը տարագվել է:

Բնավ չհավատալով երիտթուրքերի խոստումներին Արեւմտյան Հայաստանի ինքնավարության վերաբերյալ և ենթադրելով, որ Հայաստանին սպառնացող պանթուրքական վտանգը կարող է կանխել Թուրքիայի հովանավոր կայզերական Գերմանիան, Իսահակյանը մեկնել է Բեռլին և մի շարք գերմանական մտավորականների հետ մասնակցել Գերմանա-հայկական ընկերության ստեղծմանը՝ միաժամանակ խմբագրելով ընկերության «Մեսրոբ» պարբերական հանդեսը: Սկսված առաջին համաշխարհային պատերազմը և Մեծ եղեռնը հաստատեցին Իսահակյանի ամենամռայլ կանխատեսումները երիտթուրքերի հայաջինջ քաղաքականության վերաբերյալ: Պատերազմից և եղեռնից հետո Իսահակյանը արտացոլել է հայ ժողովրդի ողբերգական ճակատագիրն ու նրա հերոսական ազատամարտը: Բանաստեղծը ձեռամուխ է եղել հայերի ցեղասպանության մեղադրականի՝ «Սպիտակ գրքի» ստեղծմանը, որի մի զգալի հատվածը տեղ է գտել 1915-22-ի «Հիշատակարան» գրառումներով: Այդ ժամանակահատվածում Իսահակյանը հիմնականում հանդես է եկել հրապարակախոսական հոդվածներով, որոնց բովանդականությունը Հայկական հարցն էր, Հայաստանի վերամիավորման խնդիրը, հայկական պետականության վերականգնումը: Եղեռնի ծանր պատկերներով են հագեցած նրալկյհյկյհյ «Ձյունն է եկել ծածկել հիմա...», «Հայաստանին», «Ահա նորեն գարուն եկավ» բանաստեղծությունները:

XIX դ. վերջի և XX դ. սկզբի հայ քաղաքական կյանքի, Հայկակական հարցի յուրահատուկ համայնապատկերը պիտի դառնար Իսահակյանի «Ուստա Կարոն» մեծածավալ վեպը, որը մշտապես ուղեկցեց գրողին ստեղծագործական կյանքում և, ավաղ, մնաց անավարտ: «Ուստա Կարոն» կավարտվի այն օրը, երբ լուծվի հայկական հարցը»,-ասել է Վարպետը: Իսահակյանը այդպես էլ չկարողացավ համակերպվել Հայաստանի մասնատման գաղափարին. «...մեռնեի Սևանը ցամաքած չտեսնեի, ապրեի Արարատը մերը տեսնեի...»,— սրտի խոր կսկիծով ու ցավով կրկնում էր նա և հավատում, որ կգա ժամանակը, երբ հայ ժողովուրդը դարձյալ իր հացը կվաստակի հարազատ եզերքում:

1926 Իսահակյանը այցելեց Խորհրդային Հայաստանը։ Այստեղ նա հրատարակեց նոր բանաստեղծությունների հավաքածու եւ մի շարք պատմվածքներ (օրինակ՝ «Համբերության չիբուխը» 1928)։ Վերադարձավ արտասահման 1930թ եւ ապրեց այնտեղ մինչ 1936թ՝ հանդես գալով որպես Խորհրդային Միության կողմնակից։ 1936 բանաստեղծը վերջնականապես վերադարձավ հայրենիք։

Ստացել է ԽՍՀՄ Պետական Մրցանակ 1946թ, 1946–57թթ Հայաստանի գրողների միության նախագահ է։

Մահացել է 1957թ հոկտեմբերի 17-ին՝ Երեւանում:

Բանաստեղծություններ                                                                                                                      ՄԱՅՐԻԿԻՍ

Հայրենիքես հեռացել եմ, 
Խեղճ պանդուխտ եմ , տուն չունիմ,
Ազիզ մորես բաժանվել եմ,
Տըխուր-տըրտում, քուն չունիմ:

Սարեն կուգաք, նախշուն հավքե՛ր,
Ա՜խ, իմ մորս տեսել չե՞ք.
Ծովեն կուգաք, մարմանդ հովե՜ր,
Ախըր բարև բերել չե՞ք:

Հավք ու հովեր եկան կըշտիս,
Անձեն դիպան ու անցան.
Պապակ-սրտիս, փափագ-սրտիս
Անխոս դիպան ու անցա՜ն:

Ա՜խ, քո տեսքին, անուշ լեզվին
Կարոտցել եմ, մայրի՛կ ջան.
Երնե՜կ, երնե՜կ, երազ լինիմ,
Թըռնիմ մոտըդ, մայրի՜կ ջան:

Երբ քունըդ գա, լուռ գիշերով
Հոգիդ գըրկեմ, համբույր տամ.
Սըրտիդ կըպնիմ վառ կարոտով,
Լա՛մ ու խընդա՛մ, մայրի՜կ ջան

ՄՈՐ ՍԻՐՏԸ 
(հայկական ավանդավեպ)

Կա հինավուրց մի զրույց,
Թե մի տղա,
Միամորիկ,
Սիրում էր մի աղջկա:

Աղջիկն ասավ և “Ինձ բնավ
Դու չես սիրում,
Թե չէ գնա՛,
Գնա՛ մորըդ սի՛րտը բեր”:

Տղան մոլոր, գլխիկոր
Քայլ առավ,
Լացեց, լացեց,
Աղջկա մոտ ետ դառավ:

Երբ նա տեսավ, զայրացավ.
— Է՛լ չերևաս
Շեմքիս, ասավ,
Մինչև սիրտը չըբերես:

Տղան գնաց և որսաց
Սարի այծյամ,
Սիրտը հանեց,
Բերեց տվեց աղջկան:

Երբ նա տեսավ, զայրացավ.
— Կորի՛ր աչքես,
Թե հարազատ
Մորըդ սիրտը չըբերես:

Տղան գնաց` մորն սպանեց,
Երբ վազ կըտար
Սիրտը` ձեռքին,
Ոտքը սահեց, ընկավ վար:

Եվ սիրտը մոր ասավ տխուր,
Լացակումած.
— Վա՜յ, խեղճ տղաս,
Ոչ մի տեղըդ չըցավա՞ց...

Մեկը չեղավ, որ իմանար վշտերս

Մեկը չեղավ, որ իմանար վշտերս,
Քնքուշ ձեռքով դարման աներ վերքերիս.
Մեկը չեղավ, որ գուրգուրեր վարդերս,
Անուշ բույր տար, վարդի գույն տար երգերիս:

Կյանքս կտամ սրտից բխած համբույրին,
Ա՜խ, թէ մեկը ինձ հասկանա՜ր ու սիրե՜ր:
Ի՞նչ կա երկրում և՛ սրբազան, և՛ անգին,
Քան թէ զոհվել, քան թէ լինել անձնվեր:

Բայց ես կյանքում շա՛տ սիրեցի ու լացի, —
Մեկը չեղավ, որ ամոքեր վշտերս,
Սիրող սրտի ծարավ, ծարավ մնացի,
Մեկը չեղավ, որ գուրգուրեր վարդերս...

Ցաված սիրտըս երգեր հյուսեց,
Երգեց անուշ ու տխուր,
Վիշտըս հալվեց, արցունք հոսեց,
Վճիտ, ինչպես ջինջ աղբյուր:

Հավքերի պես երգերս թռան,
Հովերի հետ գնացին,
Արցունքներըս ցողեր դառան,
Վարդի ծոցում շողացին:

Անցան օրեր — եկավ մահը,
Սառ հողի տակ քուն մտա.
Իմ արցունքով շաղաղ վարդը
Շվաք ձգեց իմ վրա:

Հովերն եկան, շիրմիս վրա
Տխուր երգեր երգեցին, —
Ա՜խ, իմ անուշ, իմ վաղուցվա
Հյուսաց երգերս երգեցին...

Սիրեցի, յարս տարան

Սիրեցի, յարս տարան.
Յարա տըվին ու տարան
— Էս ի՞նչ զուլում աշխարհ է,
Սիրտըս պոկեցին, տարան:

Ցավըս խորն է, ճար չըկա,
Ճար չըկա, ճար անող չըկա,
— Էս ի՞նչ զուլում աշխարհ է,
Սրտացավ ընկեր չըկա:

Լա՛վ օրերս գնացի՛ն,
Ափսո՛ս ասին, գնացի՛ն.
— Էս ի՞նչ զուլում աշխարհ է,
Սև դարդերս մնացին...

Թաթիկներըդ լուսեղեն —
Լույս-թըռչնիկներ դրախտի.
Ճաճաչներով ոսկեղեն
Բույն կհյուսեն նոր բախտի։

Զմրուխտ թասով գինի ես,
Բույրըդ աշխարք է առել.

Շուրթըս դիպավ շրթունքիդ
Աշխարքիս տերն եմ դառել։

Մազերըդ մեղմ փայելով՝
Ինքս ինձեն հեռացա,
Աչերիդ մէջ նայելով՝
Ողջ տիեզերք մոռացա...

Օտա՜ր, ամայի՜ ճամփեքի վրա
Իմ քարավանըս մեղմ կըղողանջե.
Կանգնի՛ր, քարավանս, ինձի կըթվա,
Թե հայրենիքես ինձ մարդ կըկանչե: 

Բայց լուռ է շուրջըս ու շըշուկ չըկա
Արևա՛ռ, անդո՛րր այս անապատում.
Ա՜խ, հայրենիքըս ինձ խորթ է հիմա,
Ու քնքուշ սերըս ուրիշի գրկում:

Կընոջ համբույրին է՛լ չեմ հավատա,
Շուտ կըմոռանա նա վառ արցունքներ.
Շարժվի՛ր, քարավանս, ինձ ո՞վ ձայն կըտա,
իտցի՛ր, լուսնի տակ չըկա ուխտ ևսեր:

Գընա՛, քարավանս, ինձ հետդ քա՜շ տուր
Օտար, ամայի ճամփեքի վրա.
Ուրտեղ կհոգնիս` գըլուխըս վար դիր
Ժեռ-քարերի մեջ, փըշերի վըրա...

Քու՛յր իմ նազելի, նայիր քո դիմաց՝ 
Վիրավոր, ավեր սիրտս եմ բացել. 
Ա՜խ, նըվիրական ինձ քո գիրկը բաց 
Եվ գուրգուրիր ինձ, ես շա՜տ եմ լացել... 
Քնքուշ ձեռներով աչերըս սըրբիր, 
Մի՛ թող ինձ լալու — ես շա՜տ եմ լացել, 
Ճակատիս մռայլ՝ մշուշը ցըրիր, 
Եվ գուրգուրիր ինձ, ես շա՜տ եմ լացել... 

Շա՛տ եմ տանջվել այս աշխարհում, 
Շա՛տ եմ լացել այս աշխարհում. 
Այն աչքերը, որ չեն լացել, 
Բան չեն տեսել այս աշխարհում:


* * *
Սև-մութ ամպեր չակտիդ դիզվան,
Դուման հագար, Ալագյա՛զ,
Սրտումս արև էլ չի ծաղկում,
Սիրտս էլ դուման, Ալագյա՛զ:

Զառ փեշերդ անցա, տեսա,
Առանց դարդի սիրտ չկար,
Ա՛խ, իմանաս, ջա՛ն Ալագյազ,
Իմ դարդիս պես դարդ չկար…

— Է՜յ Մանթաշի նախշուն հավքեր,
Իմ դարդս որ ձերն էղներ,
Ձեր էդ զառ-վառ, խաս փետուրներ
Կըսևնային, քանց գիշեր:

— Է՜յ Մանթաշի մարմանդ հովե՜ր,
Իմ դարդս որ ձերն էղներ,
Ձեր ծաղկանուշ բուրմունքն անուշ
Թույն ու տոթի կփոխվեր:

— Հե՜յ վա՜խ… կոտրան իմ թևերս
Ընկա գիկդ, Ալագյա՛զ.
Ա՜խ, մեծ սրտիդ սեղմեմ սիրտս
Լամ, արուն լամ, Ալագյա՛զ…

ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

Ազատ աստվածն այն օրից,
Երբ հաճեցավ շունչ փչել,
Իմ հողանյութ շինվածքին
Կենդանություն պարգևել.
Ես անբարբառ մի մանուկ
Երկու ձեռքս պարզեցի,
Եվ իմ անզոր թևերով
Ազատությունն գրկեցի:

Մինչ գիշերը անհանգիստ
Օրորոցում կապկապած
Լալիս էի անդադար,
Մորս քունը խանգարած,
Խնդրում էի նորանից
Բազուկներս արձակել.
Ես այն օրից ուխտեցի
Ազատությունը սիրել:

Թոթով լեզվիս մինչ կապերը
Արձակվեցան, բացվեցան,
Մինչ ծնողքս իմ ձայնից
Խնդացին ու բերկրեցան,
Նախկին խոսքն, որ ասացի,
Չէր հայր, կամ մայր, կամ այլ ինչ.
Ազատությո՛ւն, դուրս թռավ
Իմ մանկական բերանից:

"Ազատությո՛ւն", ինձ կրկնեց
Ճակատագիրը վերևից.
"Ազատությա՞ն դու զինվոր
Կամիս գրվիլ այս օրից:
Օ'հ, փշոտ է ճանապարհդ,
Քեզ շատ փորձանք կը սպասե.
Ազատություն սիրողին
Այս աշխարհը խիստ նեղ է":

- Ազատությո՛ւն, - գոչեցի, - 
Թող որոտա իմ գլխին
Փայլակ, կայծակ, հուր, երկաթ,
Թող դավ դնե թշնամին,
Ես մինչ ի մահ, կախաղան,
Մինչև անարգ մահու սյուն,
Պիտի գոռամ, պիտ կրկնեմ
Անդադար. ազատությո՛ւն:

ՄԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՐ

Մանկությա՜ն օրեր, երազի նման
Անցաք գնացիք, այլ չեք դառնալու.
Ո՜հ դուք երջանիկ, ո՜հ անհոգ օրեր,
Ընդունակ միայն ուրախացնելու:

Ձեզանից հետո եկավ գիտություն
Յուր ծանր հայացքով աշխարհի վերա,
Ամեն բան ընկավ մտածության տակ,
Րոպե չմնաց ազատ կամ ունայն:

Գիտակցությունը հաջորդեց սորան.
Ազգի վիճակը ծանրացավ սրտիս...
Ապոլլոն տվեց ինձ յուր քնարը,
Որպես փարատիչ տրտում ցավերիս:

Ավա՜ղ. այդ քնարն իմ ձեռքում հնչեց
Նույնպես լալագին, նույնպես վշտահար,
Ինչպես իմ սիրտն էր, իմ զգացմունքը.
ՈՒրախացուցիչ չգտա մի լար:

Ես այն ժամանակ միայն զգացի,
Որ այդ ցավերից ազատվելու չեմ,
Որչափ իմ ազգս կը մնա ստրուկ
Օտարների ձեռք, անխոս, տխրադեմ:
Մանկությա՜ն օրեր, ինչո'ւ այդպես շուտ
Թռաք գնացիք, անդարձ հավիթյան.
Ես այն ժամանկ անհոգ ու ազատ
Կարծում էի ինձ աշխարհի իշխան:

Գերության շղթան ինձ զգալի չէր,
Եվ ոչ բռնության անգութ ճանկերը.
Ձեզանից հետո ծանրացան նոքա,
Ո՜հ, անիծում եմ ես այս օրերը:

Լո'ւռ կաց, դու քնար, այլ մի' հնչեր ինձ,
Ապոլլոն, հե'տ առ դարձյալ դու նորան,
Տո'ւր մի այլ մարդու, որ ընդունակ է
Զոհ բերել կյանքը սիրած աղջկան:

Ես պիտի դուրս գամ դեպ հրապարակ
Առանց քնարի, անզարդ խոսքերով.
Ես պիտի գոչեմ, պիտի բողոքեմ,
Խավարի ընդդեմ պատերազմելով:

Ներկա օրերում այլ ի'նչ սև քնար,
Սուր է հարկավոր կտրճի ձեռքին.
Արյո'ւն ու կրա'կ թշնամու վերա,
Այս պիտի լինի խորհուրդ մեր կյանքին:

Թո'ղ պատգամախոսը, հնացած Դելֆի,
Յուր եռոտանու վերա փրփրի.
Թո'ղ միջին դարու գաղափարներով
Ամբոխը խաբել ճգնի աշխատի:

Թո'ղ նա թարգմանե զրպարտությունը,
Թո'ղ մխիթարվի ծովի ափերում,
Մենք ազատության ենք միայն թարգման,
Միայն այս խոսքս ունինք բերանում:

"Ո'վ հայր, ո'վ դու հայր, որ երկնքումն ես,
Խնայիր թշվառ մեր անտեր ազգին.
Մի' տար զոհ գնալ թշնամիների".
Նա այլ չէ լսում դելֆյան հարցուկին: